Vata, Pitta i Kapha: trzy dosze Ajurwedy

Ajurweda, nauka o długowieczności, która zakłada, że każdy człowiek jest kombinacją trzech energii nazywanych doszami. Vata, Pitta i Kapha, są częścią wszystkich aspektów natury człowieka i tworzą trzy typy konstytucyjne ciała. Jeżeli wszystkie dosze są zrównoważone, jesteśmy zdrowi. Brak harmorii skutkuje chorobami.

Słowo Ajurweda składa się z dwóch słów, ze słowa „ayus” ( ayushya – życie lub siła życiowa) i słowa „veda” (veda- wiedza lub nauka). Ajurweda to zatem wiedza i nauka o życiu oraz długowieczności. Celem Ajurwedy jest uświadomienie sobie, w jaki sposób możemy wpływać na nasze zdrowie, kształtować je, przedłużać i kontrolować bez zakłóceń w postaci chorób i starości. Głowna zasada ajurwedy brzmi: umysł wywiera najgłębszy wpływ na ciało, a uwolnienie od chorób zależy od zmiany świadomości, zrównoważenia jej i przekazania tej równowagi ciału.

Według Ajuwedy już w momencie zapłodnienia zostajemy wyposażeni w kod energetyczny zwany Prakriti i niepowtarzalną konstytucję ciała, czyli energię przechodzącą przez ludzki organizm w trzech różnych postaciach (Tridosha): Vata, Pitta i Kapha. Każdy typ konstytucjonalny wykazuje predyspozycje do zaburzeń, takich jak niedowaga lub nadwaga.

Każda z doszy znajdujących się w naszych ciałach ma swoją główną funkcję. Vata dosza kontroluje ruch (oddech, krążenie krwi, przesuwanie pokarmu, przesyłanie impulsów nerwowych), jej siedzibą są płuca. Pitta dosza kontroluje metabolizm (przetwarzanie pożywienia, powietrza i wody), jej siedzibą jest jelito cienkie. Kapha dosza kontroluje konstrukcję (mięśnie, kości, ścięgna), jej siedzibą jest jelito grube.

Mimo, że istnieją tylko trzy dosze, ajurweda łączy je na dziesięć różnych sposobów, określając 10 możliwych typów ciała. Są typy z pojedynczą doszą, z podwójną doszą i z potrójną doszą (gdy żadna z dosz nie dominuje). Większość ludzi ma podwójną doszę. Aby dokładnie określić swój typ, możesz wykonać test, lub udać się do konsultanta Ajuwedy.

Typ Vata

Osoby, u których dominującą doszą jest Vata, są bardzo aktywne, ruchliwe, energiczne i niespokojne. Mają szybką przemianę materii, więc często są szczupłe i mało umięśnione a ich stawy wydają strzelające dźwięki. Mają suchą, szorstką i cienką skórę z prześwitującymi żyłami.

Osoba typu vata jest żywa, radosna, nieprzewidywalna, gadatliwa. Ma szczupła budowę ciała, wąskie ramiona i/lub biodra. Szybko przyswaja informacje i równie szybko je zapomina. Typ Vata łatwo się męczy, jest nastrojowy, ale cechuje go entuzjazm, wyobraźnia i żywe usposobienie. Ma skłonności do nagłych zrywów i popadania w przygnębienie.

Vata jako dosza wiodąca najczęściej jako pierwsza ulega rozregulowaniu, powodując choroby. Ponad połowa zaburzeń ma podłoże wata.  Wszelkie skurcze, np. żołądka czy bóle menstruacyjne są przypisywane tej doszy.

Typy vata są podatne na bezsenność, częste zaparcia, nerwice żołądka, niepokój, depresję, skurcze i napięcia mięśni, napięcie przedmiesiączkowe, zaburzenia jelitowe, chroniczne bóle, nadciśnienie, artretyzm. Brak równowagi vata objawia się bolesnymi napięciami, skurczami i zaziębieniami.

Podstawową wskazówką dla typu vata jest wypoczynek, unikanie przepracowania i zwrócenie uwagi na regularny tryb życia. Vata nie lubi hałasu, tłoku i nieustannej aktywności. To wyprowadza ją z równowagi. Vata potrzebuje spokoju i ciszy.

Co powinna jeść Vata? Najlepsze będą potrawy: ciepłe, ciężkie, wilgotne, oleiste, odżywcze, słodkie, słone, kwaśne. Przykładowe warzywa: buraki, marchewki, ogórki i cukinia. Owoce: banany, kokosy, figi, winogrona, pomarańcze oraz śliwki. Może spożywać wszystkie produkty mleczne, ale nie w wielkiej ilości. Z przypraw idealne będą: anyżek, czarny pieprz, kardamon, cynamon, goździki, czosnek, imbir, czy sól kamienna. Do picia najlepsze będą ciepłe napoje, takie jak: ciepłe mleko, soki owocowe i warzywne (bez lodu) i większość herbat ziołowych.

Typ Pitta

Osoby typu Pitta cechuje ogień. Są średniej budowy, bardziej umięśnione niż osoby typu vata. Ich skóra jest miękka i ciepła, mają dużo wewnętrznego ognia i częściej się pocą. Typy pitta śpią mocno i nie jest łatwo je obudzić. Zazwyczaj śpią długo, ok. 8 godzin. Puls mają silny  i stabilny. Ludzie typu pitta mówią głośno, z pasją i często dominują w rozmowie Pitta ma na ogół pamięć wzrokową. Ma gorący temperament, ciepłe stopy i dłonie, oraz wrażliwe na światło oczy. Jej emocją jest gniew. Jest niecierpliwa, wymagająca, łatwo się irytuje. Jest perfekcjonistą. Ma przedsiębiorczy charakter lubi wyzwania.

Pitty nie tolerują gorącej pogody, światła słonecznego i gorąca, mają bardzo wrażliwe oczy. Są ekstrawertykami i uwielbiają być w centrum uwagi. Pomimo że potrafią kontrolować swoje uczucia, pod wpływem stresu mogą być poirytowani, źli i krytyczni. Dobrze zarządzają pieniędzmi. Są stanowczy, agresywni, ambitni i zdeterminowani, często są liderami. Lubią zarówno oglądać, jak i brać czynny udział w zawodach sportowych i grach. Są inteligentni, potrafią analizować i oceniać.

Brak równowagi pitta – gdy pojawiają się stany zapalne, gorączka, nadmierny głód i pragnienie, zgaga (ogień w żołądku), uderzenia gorąca, łysina, przerzedzone włosy, wzdęcia, hemoroidy, wysypka i trądzik. Pitta ma skłonności do ataków serca, czesto też ma słaby wzrok.

Podstawową wskazówką dla typu pitta jest prowadzenie umiarkowanego trybu życia, gdyż jest ona szczególnie wrażliwa na zanieczyszczone pożywienie, powietrze i wodę oraz alkohol, papierosy, a szczególnie szkodliwe emocje: wrogość, nienawiść, brak tolerancji, zazdrość.

Osoba, u której dominuje pitta dosza, zazwyczaj ma silny apetyt i regularnie powinien on być zaspokojony. Niezaspokojony apetyt prowadzi do wzmożonego głodu co z kolei do wybuchów irytacji nawet do złości. Jedzenie, które wskazane jest dla Pitta to chłodne, lekko suche(nie rozmiękłe lub tłuste) i lekko ciężkie potrawy, Przykładowe warzywa: szparagi, brokuły, brukselki, kapusta, kalafior i groch. Owoce idealne dla Pitty to: jabłko, awokado, mango, melon, granaty, rodzynki oraz truskawki. Spośród produktów mlecznych najlepsza będzie maślanka, masło (nie solone) oraz twaróg. Zaś z ziół i przypraw nadawać się będą tylko: kolendra, kumin, kurkuma, czarny pieprz (w małych ilościach) i koper włoski. Do picia zaleca się lucernę, rumianek, jaśmin, miętę, chłodne napoje (soki owocowe i warzywne, mleko, wodę).

Typ Kapha

Trzeci typ – Kapha, to osoby, które mają ciężką i solidną budowę ciała. Często cierpią na nadwagę, łatwo przybierają na wadze i mają duży przyrost mięśni. Ich skóra jest gruba, gładka i wilgotna z niewielką ilością zmarszczek. Kapha to spokój, stabilność i rzetelność Osoby z doszą kapha cieszą się doskonałym zdrowiem, a ich osobowość wyraża pogodne, szczęśliwe spojrzenie na świat. Mało kiedy czują się wyczerpani. Oszczędzają wszystko: pieniądze, przedmioty, energię, słówa, jedzenie i tłuszcz, który odkłada się na ich udach i pośladkach. Kapha jest typem rodzinnym. Nie załamuje się i zawsze stanowi ostoję dla innych, jest sentymentalna, nostalgiczna i romantyczna. Cechuje ją również tolerancja. Ma stały poziom energii, jej działenie jest powolne i harmonijne.

Trawienie Kapha jest ciężkie i powolne. Osoby typu kapha mają słaby apetyt. Dosza kapha reguluje wilgotność tkanek. Brak równowagi kapha może skutkować otyłością, sennością i chorobami błon śluzowych. Częste choroby spowodowane zaburzeniem lub brakiem równowagi kapha to: zapalenie zatok, zaziębienia, alergie oraz astma. Przy braku równowagi kapha jest ociężała umysłowo. Typ kapha ma skłonność do chronicznej ospałości porannej, wysokiego poziomu cholesterolu, cukrzycy, chorób płuc i oskrzeli, bólów stawów oraz niedrożności zatok.

Podstawową wskazówką dla typu Kapha jest rozwój, dążenie do zmian, które pobudza aktywność. Ciężkie zimne jedzenie, brak gimnastyki, przejadanie się i monotonna praca mają negatywne oddziaływanie na osoby kapha.

Co powinna jeść kapha? Z warzyw przede wszystkim zieloną fasolkę, por, sałatę, cebulę, pietruszkę, paprykę i szpinak. Najlepsze owoce to: jabłka, morele, wiśnie, maliny, gruszki i granaty. Może spożywać maślankę, sklarowane masło i małą ilość chudego mleka. Nie wolno jej jeść orzechów. Pić może większość herbat ziołowych, zwłasza herbaty z przyprawami, ciepłe napoje, soki owocowe i warzywne oraz od czasu do czasu - kawę.

Wrodzona i współczesna konstytucja

Każdy człowiek rodzi się z konstytucją, którą otrzymuje w genach po swoich rodzicach. Mowa tutaj o kombinacji trzech dosz, które nie ulegają żadnym zmianiom w trakcie naszego życia. Istnieje jednak coś takiego jak współczesna konstytucja, tzn. aktualny stan Vaty, Pitty i Kaphy. Ten stan ulega zmianom wraz z porą roku, sposobem odżywiania, trybem życia itd.

Podstawowym celem leczenia Ajuwedą jest osiągnięcie równowagi ciała. Harmonia zostanie osiągnięta dopiero wtedy, kiedy nasza wpółczesna konstytucja będzie zbliżona do wrodzonej. Bardzo ważną rolę odgrywa pożywienie. Jedna z podstawowych zasad brzmi: podobne zwiększa podobne. To oznacza, że na przykład ognista Pitta nie powinna jeść pikantnych, mocno przyprawionych potraw, ponieważ zwiększy to jej ciepło, w efekcie będzie się jeszcze bardziej pocić. Druga, równie ważna zasada brzmi: Przeciwieństwa leczą. Zatem jeżeli gorąca Pitta zje suszone owoce, ich chłodzące właściwości ją uspokoją.

Źródła:

D. Frej: Ájurvéda

http://organeoblog.pl/ajurweda-i-korzen-shatavari-czyli-slow-kilka-o-zdrowiu-kobiet/

http://www.ajurweda.pl/ajurweda,p4/#tresc

Zdjęcia: shutterstock.com.

[mon]